Blog

“Những gì con người đang làm ảnh hưởng đến môi trường và biến đổi khí hậu đã rất rõ ràng và có thể nhận thấy bằng mắt thường. Nếu chúng ta không thay đổi, không có nhận thức đúng với vai trò là một cá thể trong xã hội và chuyên môn kiến trúc thì chúng ta có tội với mẹ thiên nhiên” – KTS Nhâm Chí Kiên.

Đó là những chia sẻ sâu sắc của KTS Nhâm Chí Kiên với Kiến Việt ở chủ đề “Kiến tạo không gian sống xanh”.

– Thưa KTS Nhâm Kiên, anh có thể giải nghĩa khái niệm “Không gian sống xanh” giống và khác như thế nào với Kiến trúc xanh và Công trình xanh?

Theo tôi, không gian xanh bao hàm nghĩa hẹp hơn kiến trúc xanh và công trình xanh. Không gian xanh có thể hiểu đơn thuần là không gian sống hài hòa với cây xanh và cảnh quan tự nhiên, như một không gian sống ở làng quê hay ở các vùng núi, cũng có thể gọi là không gian sống xanh.

Kiến trúc xanh và công trình xanh thì lại khác. Đầu tiên, ngoài việc xanh ra thì nó phải là một công trình kiến trúc trước đã. Và công trình kiến trúc được gọi là công trình xanh thì phải thỏa mãn nhiều yếu tố ngoài việc trồng cây xanh trong nhà.

Hiện nay có nhiều tổ chức cấp chứng chỉ công trình xanh ở nhiều mức độ khác nhau và tiêu chí khác nhau. Có những công trình hoàn toàn bằng kính và gần như không có cây xanh nhưng vẫn được cấp chứng chỉ công trình xanh ở mức cao nhất, vì công trình đó vẫn đáp ứng đầy đủ các tiêu chí của tổ chức công trình xanh đó, như: tiết kiệm năng lượng, giảm thải rác và khí thải ra môi trường từ quá trình sản xuất đến thi công, sử dụng năng lượng sạch và tái sử dụng nguồn nước…

– Nhiều người hiểu đơn giản rằng không gian sống xanh có nghĩa là không gian đó có nhiều cây xanh, điều này có đúng không? Nếu sai thì chúng ta nên hiểu đúng về nó như thế nào?

Nói như thế không sai nhưng chưa đủ, chúng ta phải hiểu rõ không gian sống xanh ngoài yếu tố cây xanh còn các yếu tố khác như môi trường không khí, vật liệu cũng như các thiết bị trong nhà có an toàn cho sức khỏe con người không. Nếu chúng ta trồng nhiều cây xanh mà không đúng chủng loại nhiều khi còn có hại hoặc là nơi thu hút các loại côn trùng gây hại cho sức khỏe, hoặc có thể trồng cây xanh nhưng lại dùng rất nhiều hóa chất để chăm sóc cây thì hóa chất đó bốc hơi cũng không tốt…

– Theo anh, không gian xanh của từng công trình nhà ở ảnh hưởng như thế nào đến môi trường – khí hậu – cảnh quan chung đô thị, hay nói rộng hơn là đến biến đổi khí hậu toàn cầu?

Chúng ta hình dung tỉ lệ công trình xây dựng chiếm diện tích đất trên mặt bằng trong thành phố như ở Hà Nội hay TP HCM phải trên dưới 50%, khoảng 10 – 15% là diện tích cây xanh và mặt nước, còn lại là giao thông và các loại đất khác như bãi rác hay đất trống… Chúng ta có thể hình dung nếu mỗi công trình được xanh hơn thì sẽ tốt cho đô thị như thế nào, đấy là tôi chỉ là trên mặt bằng chưa nói tới chiều cao của công trình, nếu chúng ta làm vườn trên mái, vườn ban công hay các mặt dựng công trình thì còn tốt như thế nào nữa.

Tất nhiên làm gì cũng phải đúng với nguyên lý và phù hợp với từng khu vực từng cá nhân sống trong những công trình đó, không nên cực đoan thỏa mãn mong muốn cá nhân mà bất chấp mong muốn của cộng đồng và cá nhân những người sử dụng.

– Để tạo nên một không gian sống xanh, chi phí có phải là yếu tố quyết định?

Chắc chắn là không, quan trọng đầu tiên là nhu cầu và mong muốn của người sở hữu không gian đó. Chúng ta hình dung một bài toán chi phí như thế này, riêng về việc trồng cây xanh để làm một mảnh vườn nhỏ cho một công trình thì 1 triệu cũng có thể làm được, chúng chỉ cần vài cây dây leo làm nền và vài cây hoa nữa là cũng được một mảnh vườn nhỏ. Như thế cũng đã tạo ra được một không gian sống xanh ở mức tối thiểu rồi, kết hợp với những hiểu biết của chủ đầu tư và KTS thì sẽ có thêm các giải pháp về vi khí hậu trong các không gian của công trình nữa. Cho nên một không gian sống xanh thì chi phí sẽ là bài toán thứ yếu, còn để làm công trình xanh thì chi phí sẽ là một yếu tố quan trọng.

– Được biết, KTS Nhâm Chí Kiên có tham dự giải Top 10 Houses Awards 2020 với công trình LH Houses. Đây là ngôi nhà liền kề với mặt tiền thuộc hướng Tây, vậy anh và công sự đã có những giải pháp thiết kế như thế nào để tạo được mặt thoáng, giảm nhiệt cho ngôi nhà?

Công trình LH house do APDI thiết kế đã sử dụng tương đối nhiều giải pháp để tạo nên một không gian sống xanh:

• Thứ nhất về tổ chức không gian, nguyên tắc là giảm thiểu bức xạ nhiệt từ hướng Tây. Chúng tôi tạo thêm một lớp lam gỗ rồi đến một mảnh vườn, sau đó đến lớp cửa kính hai lớp và thêm lớp voan với rèm bên trong.
• Thứ 2 là các không gian chức năng bên trong được bố trí đan xen giữa không gian chung và không gian riêng tạo nhiều khoảng trống để làm “xốp” không gian
• Thứ 3 là đảm bảo đối lưu không khí trong ngoài qua tất cả các không gian chức năng.
• Thứ 4 là sử dụng những màu sắc và vật liệu có chất cảm tự nhiên, ngoài ra sơn tường cũng được sử dụng loại sơn không mùi, không gây hại cho sức khỏe con người, đã được chứng nhận bởi các tổ chức uy tín, các bề mặt gỗ tự nhiên cũng được dùng dầu lau thay cho sơn PU.

– Sáng tạo không gian sống xanh có hai yếu tố “đẹp” và “đủ”, thiếu không gian xanh là điều không ai mong muốn nhưng thừa gây nhiều bất ổn khi chúng ta đưa công trình đó vào vận hành. Anh có những bí quyết nào để gìn giữ không gian xanh trong các thiết kế của mình?

Lý thuyết và những nguyên lý là nền tảng bắt buộc phải có trước tiên để cho chúng ta sự hiểu biết, nhưng trải nghiệm thực tế là cực kỳ quan trọng. Như cá nhân tôi đi rất nhiều và luôn nói với các bạn trong văn phòng cần có những trải nghiệm thực tế để học hỏi.

Ngôi nhà của tôi đã ở hơn 10 năm, nó là một công trình nhà ống đặc trưng của đô thị. Nhà tôi rộng gần 5m, dài 25m và chỉ có một mặt thoáng. Bình thường một công trình như thế thường sẽ thiếu gió và ánh sáng, nhưng những giải pháp mình đưa ra đã biến thiếu thành thừa. Thiếu sáng sáng thì mình có một khoảng giếng trời rất rộng ở giữa nhà và cuối nhà nên ánh sáng đủ chan hòa tới mọi không gian; thiếu gió thì ngoài việc có hệ thống cửa, ở không gian mái giếng trời tôi có làm hệ cửa lá sách chớp lật có thể kiểm soát được luồng gió vào trong nhà. Thêm nữa là khoảng giếng trời rộng giữa nhà có các khoảng vườn lệch tầng.

– KTS Nhâm Chí Kiên có giải pháp cụ thể nào để giải quyết vấn đề ẩm ướt, muỗi, côn trùng khi tạo lập một không gian sống xanh?

Vấn đề này là lý thuyết kết hợp những trải nghiệm thực tế, nhà tôi là một ví dụ. Xung quanh nhà tôi toàn vườn tược và đất trống cỏ mọc um tùm; trong nhà có hồ nước 30m2 ở tầng 1; có cây trồng trong nhà nữa. Nhưng nếu có muỗi và côn trùng thì sao mình ở được, còn cả người già và trẻ nhỏ nữa. Không gian đủ thoáng, đủ ánh sáng, nắng, gió và vệ sinh sạch sẽ thì sẽ không có côn trùng thôi. Còn vấn đề ẩm ướt, ngoài việc vệ sinh sạch sẽ thì bài toán kiến trúc cần phải quan tâm đến các diện tường dùng loại sơn gì, trần như nào, sàn nhà ra sao, nền đất như nào, đồ đạc nội thất…

– Theo đuổi các thiết kế theo hướng xanh, anh có từng gặp phải mâu thuẫn với chủ nhà trong việc thuyết phục chủ nhà đi theo hướng thiết kế này hay không? Anh Nhâm Chí Kiên nhìn nhận thế nào về vai trò của KTS trong vấn đề này?

Gọi là mâu thuẫn thì không hẳn vì hầu hết khách hàng mời APDI thiết kế cũng đã tìm hiểu phong cách cũng như định hướng thiết kế của APDI, và trước khi thiết kế thì chúng tôi phải có thời gian chia sẻ những quan điểm thiết kế và định hướng chính cho dự án của chủ đầu tư. Sau khi cả hai bên đều thấy phù hợp thì chúng tôi mới bắt tay vào thực hiện công việc, còn khi hai bên đều thấy không phù hợp thì chúng tôi sẽ dừng không nhận dự án đó.

– Theo nhận định của anh, Kiến trúc xanh có phải là xu hướng tại các đô thị?

Nếu chúng ta không thay đổi không có nhận thức đúng với vai trò là một cá thể trong xã hội và chuyên môn kiến trúc thì chúng ta có tội với mẹ thiên nhiên.

Điều nay tôi nghĩ là điều tất yếu, vì những gì con người đang làm ảnh hưởng đến môi trường và biến đối khí hậu đã rất rõ ràng, có thể nhận thấy bằng mắt thường. Như việc nước biển dâng, trái đất nóng lên, nếu chúng ta không thay đổi, không có nhận thức đúng với vai trò là một cá thể trong xã hội và chuyên môn kiến trúc thì chúng ta có tội với mẹ thiên nhiên.

Những công việc rất thiết thực chúng ta có thể làm là trồng cây, giảm sử dụng những vật liệu có nguy hại cho môi trường, tận dụng và sử dụng các nguồn năng lượng tự nhiên và năng lượng tái tạo. Chỉ cần KTS thiết kế nhà đủ ánh sáng, nắng và gió là cũng đã giảm việc tiêu thụ năng lượng rồi, chưa cần nói những việc cao xa.

– Theo đuổi kiến trúc xanh có những thách thức nào với anh?

Thách thức lớn nhất có lẽ là làm sao giữ được niềm đam mê và nhiệt huyết với công việc, vì nghề kiến trúc không phải là nghề dễ dàng để có cuộc sống thực sự thoải mái với thiết kế phí và thu nhập hiện tại ở Việt Nam. Chúng ta phải nhìn nhận rõ ràng tỉ lệ KTS được đào tạo ra trường, được hành nghề một cách thực thụ và chính thức chứ không phải là một công việc gián tiếp như quản lý dự án hay vào các sở ban ngành, các ngành nghề khác. Nếu chúng ta không đủ bản lĩnh, đủ đam mê thì chúng ta sẽ biến công việc của chúng ta thành một công việc thương mại đơn thuần để kiếm sống.

Rất cảm ơn KTS Nhâm Chí Kiên vì những chia sẻ tâm huyết của mình!