THÔNG TIN VỀ CÔNG TRÌNH
Địa điểm: Phường Lái Thiêu, TP. Thuận An, Bình Dương
Diện tích xây dựng: 70 m²
Tổng diện tích sàn: 190 m²
Chủ trì thiết kế: KTS Nguyễn Minh Nhựt & KTS Phan Thị Như Quỳnh
Đơn vị thiết kế: NAQI & PARTNERS
Team thiết kế kiến trúc: Nhựt Nguyễn – Trọng Tín – Hà Tấn Phát – Nhựt Trần
Đơn vị thi công: Lai Hoàng Đạt
Nhiếp ảnh: Nguyễn Nhật Anh Chương
Ngôi nhà là tổ ấm của gia đình 4 thành viên, trong đó người chồng – một nhà thầu xây dựng kiêm nghệ sĩ thủ công – mong muốn cải tạo căn nhà ống cũ ở Bình Dương thành không gian sống phản ánh cá tính riêng và văn hóa bản địa. Chủ nhà yêu cầu giữ lại cấu trúc cũ, đồng thời đưa vào thiên nhiên, ánh sáng và chất thủ công để nuôi dưỡng cảm hứng sáng tạo mỗi ngày.
Khu đất nằm trên một con hẻm nhỏ ở miệt Lái Thiêu, vùng đất nổi tiếng với truyền thống Gốm Lái Thiêu – một tạo tác hỏa biến men mộc, khởi nguyên từ thế kỷ 18, là chứng nhân cho dòng chảy văn hóa miền Nam. Những món đồ gốm từng theo ghe thương hồ, len lỏi trong đời sống Nam Bộ, giờ đây trở thành linh hồn của công trình Nhà Chậu Đất. Trong ngôi nhà nhỏ này, đội ngũ KTS đưa chất liệu gốm vào trong cả kiến trúc và nội thất, để mỗi cái nắm tay, mỗi bước chân chạm đất đều gợi về một vùng đất hào sảng, mộc mạc.
Công trình được tiếp cận một cách chân thực, lấy cảm hứng từ quá trình tạo hình cho gốm như đang nặn một chậu đất nung: tôn trọng khung có sẵn, nhưng nắn lại từng góc cạnh, bo tròn mặt tường cong, loại bỏ những vách phòng tạo nên không gian mới thoáng đãng.
Ba khối nhà xếp liên tục như ba chậu đất nung, ôm lấy nhau trong một tổng thể hài hòa, vừa vững chãi vừa thấm đẫm hơi thở thổ nhưỡng. Khối ‘chậu đất’ đầu tiên được thiết kế làm sân hiên thoáng đãng, giúp tạo lớp đệm trước khi bước vào không gian sống bên trong.
Một phần mái làm sân thượng được cơi nới thêm để gia chủ có thể cùng bạn bè quây quần, tận hưởng những bữa ăn dưới bầu trời rộng mở – một lối sinh hoạt dân dã của người dân vùng này. Các phòng sử dụng chính như phòng khách, phòng ngủ, bếp…được đẩy lùi vào khối ‘chậu đất’ thứ 2 và khối ‘chậu đất’ thứ 3. Cây xanh được đưa vào tự nhiên như thể nhà được “trồng lên từ đất”.
Để diễn đạt lại cảm giác đất nung, đội ngũ KTS lựa chọn các vật liệu như gạch gốm, gỗ tái chế, sắt thô, đất sét trộn xi măng… Tất cả đều có bề mặt mộc, mang tông màu của đất, của gốm, của nắng cháy miền quê.
Ý tưởng ban đầu lớp hoàn thiện bề mặt được dự kiến sử dụng đất sét thuần. Nhưng khi gặp khí hậu khắc nghiệt của miền Nam – mưa dầm, nắng gắt – lớp trát này rất dễ nứt và thấm. Phương án đề ra là thử trộn thêm xi măng, phụ gia và tinh màu vào để tăng độ bền cho đất sét, sau đó phủ một lớp sơn bảo vệ trong suốt bên ngoài để chống thấm giống như bước cuối cùng phủ men lên sản phẩm của nghệ nhân gốm. Thành quả của bề mặt tường có sự mới mẻ: một vật liệu mới có chất cảm giống đất nung nhưng bền hơn, phù hợp khí hậu địa phương.
Nhà Chậu Đất là sự hòa quyện giữa quá khứ và hiện tại, giữa bàn tay con người và chất cảm của thiên nhiên. Những tay nắm cửa gốm hình thú – cá, rùa, ếch, chim, không chỉ là chi tiết trang trí mà còn là câu chuyện của sông nước, của ruộng vườn. Những ô cửa sổ song sắt mô phỏng hình dáng bụi tre, vừa che chắn vừa mở lối cho ánh sáng, mang bóng dáng của những hàng tre quê nhà vào không gian sống.
Chủ nhà đã tự tay làm gần như toàn bộ đồ nội thất từ gạch vỡ, đất nung, sắt thô, gốm hỏng. Những chi tiết như bàn trà xếp gạch, đèn trần bàn ăn, chân bàn được tái sử dụng từ ống cống, hay tranh kết cấu nổi treo tường… như một cuộc đối thoại với vật liệu, với không gian, phản ánh tinh thần sống chậm, trân quý từng khoảnh khắc, pha vào đó chất ‘chơi’ của gia chủ.
Là công trình cải tạo với chi phí thấp, nhóm thiết kế gặp nhiều khó khăn khi lên ý tưởng bởi cần thiết kế theo hướng thích ứng, bị giới hạn trong hệ kết cấu cũ. Nhưng chính cái khó lại gợi mở một cơ hội cho sự tái sinh: từ cách chọn vật liệu tái chế, đồng hành cùng gia chủ tận dụng cái cũ để chế tạo cái mới. Điều này không chỉ tiết kiệm mà còn mang lại một cá tính rất riêng cho Nhà Chậu Đất. Công trình được hoàn thành mang đậm văn hóa tinh thần bản địa, tinh thần gia chủ và góp phần vào kiến trúc tái chế bền vững cho ngành xây dựng.
